Ἄγνωστες ἱστορικὲς σελίδες ἀπὸ τὴ Σκόπελο τοῦ καιροῦ τοῦ Ἀγώνα τοῦ 1821

Νομίζω, μέρα ποὺ εἶναι, μέρα ἱερὴ τῆς Μνήμης τοῦ Ἀγώνα τοῦ 21, ὅτι δὲν θὰ πρέπει νὰ λησμονήσουμε καὶ τὴ συμβολὴ τοῦ νησιοῦ μας, τῆς Σκοπέλου...

Νομίζω, μέρα ποὺ εἶναι, μέρα ἱερὴ τῆς Μνήμης τοῦ Ἀγώνα τοῦ 21, ὅτι δὲν θὰ πρέπει νὰ λησμονήσουμε καὶ τὴ συμβολὴ τοῦ νησιοῦ μας, τῆς Σκοπέλου, δηλαδή, στὴν ἐθνικὴ προσπάθεια γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὰ ὅσα θὰ γραφοῦν στὴ συνέχεια, καὶ τὰ ὁποῖα ἐν πολλοῖς εἶναι ἄγνωστα στοὺς πολλοὺς συμπατριῶτες μας, πιστεύω ὅτι θὰ εἶναι πρωτίστως μιὰ κατάθεση τιμῆς γιὰ τοὺς ἔνδοξους προγόνους μας, ἀλλὰ καὶ ἕνα μέγιστο μάθημα γιὰ ὅλους ἐμᾶς, τοὺς ἐπιγόνους τους.

Τὰ ὅσα, λοιπόν, κατατεθοῦν στὴ συνέχεια εἶναι δανεισμένα ἀπὸ ἀνέκδοτα κυρίως μελετήματα τοῦ μεγάλου Σκοπελίτη καθηγητοῦ καὶ λογίου, τοῦ Νικολάου Ἰω. Γεωργάρα, ποὺ θὰ πρέπει νὰ τὸν εὐγνωμονοῦμε ὅλοι οἱ Σκοπελίτες, γιατὶ σὺν τοῖς ἄλλοις, τοῦ ὀφεἰλουμε καὶ τὴν βελτιωμένη ἐπανέκδοση, μετὰ ἀπὸ ἕνάμισυ αἰῶνα, τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἁγίου Ρηγίνου καί, φυσικά, τὴν διάδοσή του. Ἐδῶ μάλιστα θὰ πρέπει νὰ θυμίσω, ὅτι ὁ Γεωργάρας δὲν ἔγραφε ποτὲ χωρὶς νὰ τεκμηριώνει τὰ κείμενά του καὶ νὰ τιμᾶ τὶς ἱστορικὲς πηγές. Ἔτσι, ὅ,τι γράφει ἔχει ἀλάνθαστη ἱστορικὴ βάση.

Ἄς προσέξουμε, λοιπόν, τὰ κείμενά του. Εἶναι σίγουρο ὅτι, ὄχι μονάχα θὰ νοιώσουμε ὑπερηφάνεια, ἀλλὰ θὰ καταλάβουμε «ὅτι εἴμαστε ἀπὸ καλὴ γενιά».

« Καίτοι δ᾿ ἔχαιρεν [ἡ Σκόπελος] οὕτω σχεδόν πλήρη αὐτονομίαν, διότι οὐδείς ποτε Τοῦρκος καθ᾿ ὅλον τό χρονικόν διάστημα τῆς Τουρκικῆς δυναστείας κατῴκησεν ἐν αὐτῇ, ὥστε νά μετέλθῃ βιαιοπραγίας καί ἄλλας καταπιέσεις, οἵας ἔπραττον οἱ ἐν διάφόροις ἄλλαις ἑλληνικαῖς πόλεσιν ἐγκατεστημένοι Τοῦρκοι, ὅμως ἀφ᾿ οὗ συνέστη ἡ πρός ἀπελευθέρωσιν τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους Φιλική Ἑταιρεία, δέν ἔλειψε καί αὐτή νά δράξῃ τά ὅπλα κατά τῶν τυράννων καί νά συνεισφέρῃ τό μέρος της κατά τόν ἱερόν ἡμῶν ἀγῶνα. Οὐ μόνον δέ κατ᾿ αὐτόν, ἀλλά καί πρό αὐτοῦ δέν ἔλειψε νά παρέχῃ βοηθείας καί ἄσυλον εἰς τούς διαφόρους τοῦ Ὀλύμπου ἀρματωλούς καταδιωκομένους ὑπό τῶν Τούρκων καί καταφεύγονας είς αὐτήν, ὡς τόν Νικοτσάραν, τόν Θεόδωρον Κολοκοτρώνην, τόν Βλαχάβαν κ.λ.π.

Πρῶτος λοιπόν μετά τήν σύστασιν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας ἦλθεν εἰς Σκόπελον ὡς ἀπόστολος αὐτῆς κατά τό ἔτος 1820 ὁ Ἰωάσαφ Προῦσος, ὅστις συννενοηθείς μετά τῶν προυχόντων αὐτῆς περί τῆς Ἐπαναστάσεως καί πολλούς εἰς τούς σκοπούς τῆς Ἑταιρείας προσηλυτίσας ἀπῆλθε κατόπιν εἰς Θεσσαλονίκην, ὅθεν ἔγραψεν εἰς τόν Γκίκαν Μάνσου, ἐνοικιαστήν τῶν μουκατάδων, ἤτοι τῶν δημοσίων προσόδων, ὅν εἶχε κατηχήσει τά τῆς Ἑταιρείας, ἐπιστολήν, δι ἧς ἀνήγγελεν αὐτῷ, ὅτι καί ἐκεῖ εὗρε πολλούς ἀσθενεῖς, ἐννοῶν διά τῆς λέξεως ταύτης, ὅτι ἔκαμε καί ἐκεῖ πολλούς προσηλύτους εἰς τούς σκοπούς τῆς Ἑταιρείας τῶν Φιλικῶν· ὠμίλει δ῾ οὗτος, σημειωτέον καί τοῦτο, καλῶς καί τήν τουρκικήν γλῶσσαν, δι᾿ ἧς εἰς πολλούς τόπους παρουσιάζετο ὡς δερβίσης, ἵνα ἀποφεύγῃ τήν καταδίωξιν τῶν Τούρκων.

Κατά δέ τό ἔτος 1821 ἐλθών εἰς Σκόπελον ὀ διδάσκαλος Θεόφιλος Καΐρης καί οὗτος τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας ἀπόστολος, ἀφ᾿ οὗ ὡμίλησε τῆ Κυριακῇ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως ( Μαΐου)i μετά τήν θείαν λειτουργίαν ἐν τῇ πλατείᾳ τοῦ ναοῦ τῆς Φανερωμένηςii ἐκ τοῦ ἐξώστου παρακειμένης τινός οἰκίας iii λόγον ὑπέρ τῆς ἀνεξαρτησλιας ἠμῶν λίαν ἐνθουσιαστικόν προιμιασθείς ἐν τοῦ τροπαρίου

"Οὐκέτι φλογίνη ῥομφαία φυλάττει τήν Πύλην τῆς Ἐδέμ"iv
ὕστερον δ᾿ εἰπών 'Ὄχι πλέον Τοῦρκοι ἐπί τῆς κεφαλῆς ἡμῶν κ.λ.π." τοσοῦτον ἐξήγειρε τόν ἐνθουσιασμόν τῶν πολιτῶν, ὥστε εὐθύς οὗτοι ἀνεπέτασαν τήν σημαίαν τῆς Ἐπαναστάσεως κατά τῆς τουρκικῆς δυναστείας. Ἀλλά τόν ἐνθουσιασμόν τούτων ἔτι μᾶλλον ἐξῆψαν οἱ κατόπιν τοῦ Καΐρου ἐλθόντες ὡς ἀπόστολοι τῆς αὐτῆς Ἐταιρείας Θετταλομάγνητες διδάσκαλοι τοῦ Γένους Ἄνθιμος Γαζῆς καί Γρηγόριος Κωνσταντᾶς, ὥστε ἐξοπλίσαντες οἱ Σκοπέλῖται τρία πλοῖα βρίκια ἀνήκοντα είς τούς ἰδιοκτήτας Γεώργιον Καμπούρην, Ἀναγνώστην Κατσικογιάννην καί Κωνσταντῖνον Μανωλάκην ἀπέστειλαν τά μέν τῶν πρώτωνv εἰς Κασσάνδραν ἐναντίον τῶν Τούρκων περί τάς ἀρχάςτοῦ Μαΐου τοῦ 1821, ἅτινα παραμείναντα ἐκεῖ πολεμοῦντα μέχρι τῆς 30 Ὀκτωβρίου, ὁπότε ἐγένετο ἡ τελεια καταστροφή αὐτῆς ὑπό τοῦ Ἀβδουλαβούδπασα, παρέλαβον ἐκεῖθεν καί μετέφερον εἰς Σκόπελον ἱκανάς οἰκογενείας· τό δέ τοῦ Κ. Μανωλάκη ἀπέστειλαν εἰς Βῶλον ὑπό πλοίαρχον τόν γαμβρόν αὐτοῦ Ἰωάννην Γεωργάραν τό ὀποῖον ἀφοῦ κατέκαυσεν ὅλας τάς πυ-ροβόλους τῶν ἐχρῶν ὕλας κανιοβολοῦν τό Φρούριον τοῦ Βόλου μετέφερε καί αὐτό εἰς Σκόπελον ἱκανάς οἰκογενείας ἐκ τῶν Χωρίων τοῦ Πηλίου μετά τήν πυρπόλησιν αὐτῶν ὑπό τῶν στρατευμάτων τοῦ Μαχμούτ πασα Δράμαλη... »


Ἀλήθεια, πόσοι γνωρίζουν αὐτὲς τὶς μεγάλες ἱστορικὲς ἀλήθειες, ποὺ στεφανώνουν τὸ νησί μας καὶ τιμοῦν ἐπάξια τοὺς προγόνους καὶ τὴν προσφορά τους;

[ Περισσότερα βλ. π. Κων.Ν. Καλλιανός, Μία ἄγνωστη μελέτη τοῦ σκοπέλιτη λογίου Νικ. Ι. Γεωργαρα, περ. Θεσσαλικὸ Ἡμερολόγιο, τ. 61(2012), σελ. 277-283]

Στὴ φωτ. εἰκονίζεται ἡ ἱστορικὴ πλάτεία τῆς Φανερωμένης ὅπου τὴν Κυριακὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως τοῦ 1821 μίλησε ὁ Θεόφιλος Καΐρης

π. κ. ν. κ



i Λανθασμένα γράφει Μαΐου ὁ Ν. Γεωργάρας· κανονικά ἔπρεπε νά γράψει Μαρτίου. 
ii (σημ. Νίκ. Ι.Νικολαΐδη, "ὅπου ἔκειτο Βουλή τῆς Σκοπέλου [ καγκελαρία])". Ὁ Νικολαΐδης ὑποννοεῖ τό λεγόμενο "Κάτω Σχολεῖο", πού ἦταν στή θέση ὅπου ὑπάρχει σήμερα τό Α᾿ Νηπιαγωγεῖο, δίπλα δηλαδή ἀπό τόν Κῆπο τῆς Φανερωμένης (σήμερα Σχολικό ! Κῆπο). 
iii "Ζαχαριάδου", γράφει ὀ Νικολαΐδης· πράγματι, τό σπίτι αὐτό ἀνῆκε στήν οἰκογένεια Ζαχαριάδη. iv Πρόκειται γιά τό Κοντάκιο τῆς Κυριακῆς τῆς Σταυροπροσκηνήσεως, βλ. Τριώδιον, ἐκδ.Φῶς, Ἀθῆναι 1992, σελ.233 v Σημ, Γεωργάρα :"Ἀμφότερα τά πλοῖα ταῦτα μετά τήν ἐκ Κασσάνδρας εἰς Σκόπελον ἐπάνοδον αὐτῶν, περί τά μέσα τοῦ Ὀκτωβρίου τοῦ 1823, ἐλθών ὀ ναύαρχος τῶν Ψαρῶν Ν. Ἀποστόλης ἔλαβε, μεθ᾿ ἑτέρου τινός ἐκ Σκιάθου, καί μετεχειρίσθη αὐτά ὠς πυρπολικά πρός ἐμπρησμόν τοῦ ἐχθρικοῦ στόλου, Κ. Κ.Νικοδήμου, ,Ἀπομνημονεύματα ἐκστρατιῶν καί ναυμαχιῶν Ἑλληνικοῦ στόλου, [Ἀθῆναι 1865], σελ.37, 39. 41"